In de schaduw van het bestaan
31-07-2016
Licht en donker…
De wereld staat in brand. Er zijn meer bedreigingen en terroristische aanslagen dan ooit. Er zijn individuele geweldsplegers, waarvan we de drijfveer niet kennen. De wijze waarop IS geweld toepast, wordt gestuurd door theologie. Politiek, strategie en pr zijn minstens zo belangrijk. We spreken er onze afschuw over uit.
‘Gelukkig’ vindt alle (jihadistische) terreur tot op heden buiten onze landsgrenzen plaats. We voelen ons echter in toenemende mate bedreigd in ons gevoel van veiligheid. Groeperingen en landen hebben een collectieve schaduw die tot gevaarlijke daden aanleiding kan geven, zoals racisme, het zoeken van een zondebok, het creëren van een vijandsbeeld en oorlog…
Wat ligt er ten grondslag aan geweld?
Iedereen heeft een schaduw, die zich in de jeugd begint te ontwikkelen als gevolg van het wegstoppen van negatieve gevoelens om een acceptabel persoon te worden. We ontmoeten onze schaduw als we een onverklaarbare hekel aan iemand hebben of als we overmand worden door woede, jaloezie, schaamte, hebzucht en lust.
De donkere kant van de menselijke aard komt in mijn gesprekken met mensen vaak aan bod. Alleen zullen zij hun negatieve gevoelens zelf nooit zo benoemen. Wel benoemen mijn cliënten hun lijden. Dit lijden wordt veroorzaakt door andere mensen of door omstandigheden. Er is sprake van verdriet. Of rouw.
Kort geleden ontdekte ik een ontroerend gedicht over dat thema van Selma Meerbaum. De 16-jarige Selma schreef het vlak voordat ze overleed in het concentratiekamp waarin ze verbleef tijdens WO II. Ze schrijft Menschen sind zu traurig, um sich noch zu hassen. En Herbert Grönemeyer vertolkt het in de prachtige uitvoering 'Trauer.'
Onrecht en miskenning
De andere, hierboven genoemde gevoelens zijn eigenlijk ‘verboden.’ Ik ken weinig mensen die zich hiervan bewust zijn. Toch heeft iedereen die gevoelens. Ze ontstaan vaak als we ons miskend voelen, niet serieus genomen of tekort gedaan. Het lukt meestal wel om een gebrek aan erkenning te ervaren. Maar de wrok die eruit ontstaat, of de vergeldingsdrang, dat is een heel ander verhaal.
Zo beginnen oorlogen in kleine kring. In relaties thuis en op het werk. Boos, teleurgesteld en gekwetst vertellen mensen me wat hen is overkomen. Ik luister naar hun woorden, zonder te oordelen. En ik luister naar hun lichaamstaal. Dan stel ik vragen. ‘Wat is er met je gebeurd?’ En als mensen in staat zijn om hun verwijten los laten dan ontstaat er ruimte om hun verlangen naar liefde, veiligheid en erkenning in te zien.
Aangeslagen
Vanmorgen was er het zogeheten ZKV van A.L. Snijders op Radio 4. Hij vertelde dat hij aangeslagen was. Door het bericht van een onbekende vrouw. Zij overwoog niet meer naar hem te luisteren, noch iets van hem te lezen. De reden was dat hij een goedkope supermarktketen bezocht. Hij vroeg zich af welke gedachte of ideologie er ten grondslag lag aan haar verwijt. Hij stelde zich voor dat zij van links humanitaire signatuur was en dat zij met vriendinnen en gelijkgestemden de wereld besprak. En hoe het allemaal beter kon. In theorie…
Achter haar goede bedoelingen kwam er iets anders tevoorschijn: de sporen van een onbewust verleden en haar karakter. Ze wist niet dat ze twee kanten had: een beminnelijke en een harde kant. Ze wilde beschaafd zijn èn ze wilde straffen.
Conclusie
We hebben allemaal een zonnige kant en een schaduwkant. Met je gezicht naar de zon, moet je je omdraaien voordat je je eigen schaduw kunt zien. Veel mensen willen de zon zien. Weinig mensen hun eigen schaduw. Ik zou de laatste willen zijn om te moraliseren. ‘Hé, dat mag niet,’ te roepen als iemand op de stoep fietst of eerst van de bak kersen in de supermarkt snoept, alvorens te besluiten ze te kopen.
Het overkwam mij afgelopen week. Ik was degene die kersen uit de bak proefde, terwijl een meneer ze met een schep netjes in een plastic zakje deed. Ik had hem eerst vrolijk aangekeken en gevraagd: ‘proeft u niet eerst voordat u ze koopt?' Ik schrok ervan hoe hij mij de les las: ‘Ik betaal ze eerst voordat ik ze proef!' Terecht natuurlijk. Als iedereen er zulke losse normen op na hield, dan kwamen er misschien nog meer oorlogen van.
Leven en laten leven, dacht ik. Maar misschien zit ik wel goed fout!
Anje Bareman
31 juli 2016