Dat overkomt mij niet!
01-11-2019
In mijn werk heb ik geregeld te maken met situaties waarbij sociale veiligheid aan de orde is. Keer op keer merk ik een groot verschil in a) beleving van de werkelijkheid en b) de mate waarin mensen zich bewustzijn van hoe ze overkomen op anderen.
In een sociaal veilige school of werkomgeving zou geen plaats moeten zijn voor ongewenste omgangsvormen. Sociale veiligheid is het zich beschermd weten en voelen tegen bedreigingen. Wat bedreigend is voor de een, is dat echter niet voor de ander.
Juist daarom is het zo belangrijk dat mensen zich bewust zijn van het effect van hun gedrag op anderen. Het beeld dat mensen van zichzelf hebben is vaak anders is dan het beeld wat anderen van ze hebben. Alleen als je genoeg spiegels krijgt uit je omgeving, dan kun je dit bijstellen. Maar dat moet je kunnen (of durven) toestaan.
Blinde vlek
De meeste situaties met betrekking tot ongewenste omgangsvormen in mijn praktijk betreffen leidinggevenden en directeuren. Terwijl juist zij zeggen zichzelf als voorbeeld(ig) te zien. Ze denken dat het hen niet zal overkomen dat mensen zich onveilig voelen in hun gezelschap. Hoe anders is de werkelijkheid.
Iedereen heeft een blinde vlek. Leidinggevenden hebben daarbij een extra 'handicap'. Hun zelfbeeld wordt vertroebeld doordat mensen in een hiërarchische positie vaak ‘gepleased’ worden door degenen die afhankelijk zijn van hun goedkeuring en financiële waardering. Dit alles gebeurt meestal niet bewust. Mijn observatie is dat zodra de directeur binnenkomt de meeste gezichten op aardig gaan staan. Aardiger dan van binnen als kloppend voelt...
Iemand die zich schuldig maakt aan ongewenste omgangsvormen is zich dat soms niet bewust. Maar wanneer is er eigenlijk sprake van een dader? Wat mag je iemand aanrekenen?
Wetgeving
De wetgever (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) is duidelijk over ongewenste omgangsvormen: werkgevers zijn verplicht om risico’s zoveel mogelijk tegen te gaan.
Is grensoverschrijdend gedrag in de vorm van verbale agressie, seksuele intimidatie, discriminatie of pesten anders dan ongewenste omgangsvormen waarbij iemand zijn of haar persoonlijke ruimte niet wordt gerespecteerd, zoals te dichtbij komen, aanraken of staren naar borsten? Is positief discrimineren op sekse een vorm van ongewenst gedrag? Alles hangt af van van BELEVING.
Als mensen zich ongemakkelijk of onveilig voelen in contact kunnen zich psychische en fysieke klachten ontwikkelen waardoor zij situaties vermijden, kunnen uitvallen of een andere baan zoeken. De gevolgen van ongewenste omgangsvormen kunnen enorm zijn!
Posters en prikborden
Normen en waarden of gedragscoden mogen nog zo groot aan prikborden hangen of op posters staan, de drempel die werknemers ervaren om ongewenste omgangsvormen te benoemen of aan de kaak te stellen is enorm. Vooral als men in een hiërarchisch ondergeschikte positie staat. Dan blijkt hoezeer afhankelijkheid een rol speelt. Niemand wil zijn baan onnodig op het spel zetten. Dit roept angst op.
Hoe ga je om met mogelijk intimiderend gedrag op de werkvloer? Met opmerkingen of gedragingen die misschien goed bedoeld zijn?
De beste manier is om op een respectvolle manier feedback te geven. Iedereen kan een bijdrage leveren aan een sociaal veilige omgeving. Door bijvoorbeeld rustig te zeggen dat je het niet prettig vindt als iemand te dichtbij je komt. Of als dat moeilijk is een (onafhankelijke) vertrouwenspersoon in te schakelen die er verder geen belang bij heeft.
Organisaties moeten in elk geval de morele verantwoordelijkheid nemen om een veilige cultuur te scheppen waarin dit soort zaken bespreekbaar worden. Daar zijn verschillende middelen en mogelijkheden voor.
Want iedereen heeft een blinde vlek. Ja, u ook!